Tarımsal ürün satanların, sattıkları ürün bedeli üzerinden prim borçlarına mahsuben yapılan tevkifat kesintisi, 01/04/1994 tarihinden itibaren Bağ-Kur’da yeralan bir uygulamaydı. Ancak sosyal güvenlik kurumlarının birleşmesi ve 5510 sayılı Yasanın 01/10/2008 tarihinden itibaren yürürlüğe girmesiyle ile birlikte söz konusu uygulamada iki önemli değişiklik yapıldı.
Bunlardan ilki; önceki uygulamada emekli olmayan, Kuruma tescili olsun ya da olmasın tüm müstahsillerin sattıkları ürün bedeli üzerinden prim borçlarına mahsuben kesinti yapılırken; yeni uygulamaya göre tescili olan ve kuruma borcu bulunan müstahsillerden kesinti yapılmasıdır. Böylece 01/10/2008 sonrası 4b tarım sigortalılarına ait müstahsil kesintileriyle ilgili olarak, önceki uygulamada yer alan geriye dönük tescil işlemleri ortadan kalkmıştır.
İkinci önemli değişiklik ise; kesinti oranlarında yapılmıştır. Kesinti oranlarındaki düzenleme bir kaç kez değiştirilse de kesinti oranını %1 ile %5 arasında belirlemeye Kurum yetkili kılınmıştır. Kurumun belirlediği uygulamaya göre, kesinti yapmakla yükümlü olan gerçek ve tüzel kişiler, tarımsal faaliyette bulunanlardan satın aldıkları ürün bedelinin brüt tutarı üzerinden prim borçlarına mahsuben ve borç tutarını geçmemek şartıyla 01.01.2014 tarihine kadar %1, bu tarihten sonra yapılacak alımlarda ise %2 oranında kesinti yapmak zorundadırlar.
2-Satın Aldıkları Tarımsal Ürünlerden Tevkifat Kesintisi Yapacaklar;
Tarımsal faaliyette bulunan sigortalının, sattığı ürün bedeli üzerinden kesinti yapılması uygulaması e-kesinti programı devreye girmeden önce tamamen keyfi bir şekilde çiftçinin muaf olup olmadığına ya da emekli olup olmadığına bakılmaksızın herkesten yapılmakta ve yapılan kesintiler SGK' ya bildirilmemekte ve primler ödenmemekteydi. Bu problemleri ortadan kaldırmak üzere tarım ürünleri bedeli üzerinden yapılacak tevkifat kesintileri artık elektronik ortamda e-kesinti programıyla yapılmaktadır.
Kendi nam ve hesaplarına tarımsal faaliyette bulunup sigortalı olarak tescil edilmiş olanların (çiftçi), prim borçları olup olmadığının hazırlanan program aracılığı ile sorgulanmasından sonra prim borçları olması halinde sattıkları ürünün brüt tutarı üzerinden, prim borcunu geçmeyecek şekilde kesinti yapılacaktır. Söz konusu programın devreye girmesiyle tarımsal faaliyetinden dolayı sigortalılığı tescil edilmeyenlerden, tescil edilip prim borcu olmayanlardan, prim borçlarını taksitlendirenlerden, tarımsal faaliyette bulunduğu halde diğer statülerde sigortalılığı olanlardan ve emekli olan çiftçilerden satın alınan ürün bedelleri üzerinden tarımsal kesinti yapılmayacaktır.
Tarımsal faaliyette bulunanlardan(çiftçi) satın aldıkları ürün bedelleri üzerinden kesinti yapmakla yükümlü olan gerçek ve tüzel kişilerden; Kamu kurum ve kuruluşları ile kamuya ait ticari işletmeler, Kamu iktisadi teşebbüsleri, Kooperatif, Birlik ve diğer kurumlar, Ticaret Şirketleri, Gerçek şahıs ortaklıkları, Dernekler, Vakıflar, Dernek ve vakıfların iktisadi işletmeleri, Zirai kazançlarını, bilanço veya zirai işletme hesabı esasına göre tespit eden çiftçiler, Gerçek gelirlerini beyan etmeye mecbur olan ticaret ve serbest meslek erbabının, satın alınan tarımsal ürünlerin bedeli üzerinden (eğer tarımsal ürünü satan kişi kesinti yapılacak kişiler kapsamında ise) SGK' nın belirlediği oranlarda kesinti yapma ve yaptığı kesintiyi hem SGK' ya bildirmek hem de primlerini SGK' ya yatırmak zorundadır.
3-E-Kesinti Şifresinin Alınması Ve Kullanılması;
E-Kesinti programının devreye girmesi ile birlikte kesinti tutarlarının Kurum ve sigortalı hesaplarına süresi içerisinde ve tam olarak intikali, tarımsal ürün satanlardan borçlu olanların ve borç miktarlarının tespit edilmesi, tarımsal kesintiden muaf olanların tespiti ile yanlış ve yersiz olarak yapılmış kesinti tutarlarının hak sahiplerine iadesi konularında
uygulamayı kolaylaştıran, suiistimali ve mükerrerliği engelleyen, zaman ve emek israfının önüne geçerek iş ve işlemlerin daha doğru ve kontrol edilebilir hale gelmesini sağlayan sistem, SGK tarafından kurulmuş ve uygulama 01.10.2013 tarihinden itibaren başlamıştır.
Satın alınan tarımsal ürün bedelleri üzerinden kesinti yapmakla sorumlu olanlar, e-kesinti programı aracılığı ile bildirim listelerini gönderebilmek için sosyal güvenlik il müdürlüklerine/sosyal güvenlik merkezlerine “Kullanıcı Kodu ve Geçici Kullanıcı şifresi Başvuru Formu” ve bu formda belirtilen belgelerle başvurmaları gerekmektedir.
Başvuru üzerine tescili yapılan kesinti sorumlularına 12 rakamdan oluşan kesinti sorumlusu sicil numarası verilir. Kesinti sorumlusu sicil numarası, tüzel kişilerde Vergi Kimlik Numarası, gerçek kişilerde T.C. Kimlik Numarası kullanılarak oluşturulur. Her kesinti sorumlusuna bir tane sicil numarası verilebilir.
Kesinti sorumlusu sicil numarası aynı zamanda kesinti sorumlusunun e-Kesinti programındaki kullanıcı kodudur.
Başvurusu kabul edilip tescili yapılan kesinti sorumlusu için bilgisayar programı ile üretilen kullanıcı kodu ve geçici kullanıcı şifresi oluşturulur ve SGK tarafından “Kullanıcı Kodu ve Geçici Kullanıcı şifresi Teslim Tutanağı” düzenlenerek geçici şifre, kesinti sorumlusuna ya da yetki verdiği kişiye teslim edilir.
Teslim tutanağı ile verilen şifre geçici olup kesinti sorumlusu tarafından değiştirilmeden hiçbir işlem yapılamaz.
4-Bildirim Yapılmadığında Uygulanacak Ceza;
Tarımsal faaliyette bulunanlardan satın aldıkları ürün bedelleri üzerinden kesinti yapmakla yükümlü olan gerçek ve tüzel kişiler tarımsal faaliyette bulunanlardan satın aldıkları ürün bedelleri üzerinden prim borçlarına mahsuben ve borç tutarını geçmemek şartıyla %2 oranında kesinti yapmak zorundadırlar.
Kesinti yapmak zorunda olduğu halde kesinti yapmayan veya yaptıkları kesinti tutarlarını süresi içerisinde ve tam olarak Kurum hesaplarına intikal ettirmeyen ya da Tebliğin 7’nci maddesinde belirtilen Kesinti Bildirim Listesini süresi içerisinde göndermeyen gerçek ve tüzel kişiler hakkında 30.03.2005 tarihli ve 5326 sayılı Kabahatler Kanunu’nun 32’nci maddesi uyarınca işlem yapılır ve kesinti sorumlularına idari para cezası uygulanmaktadır.
Diğer taraftan;
a) 5510 sayılı Kanun’un 4’üncü maddenin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamına girmeyenlerin,
b) Bu kapsama girmekle beraber sigorta prim borcu olmayan veya bu borçlarını taksitlendirenlerin,
c) Kesinti muafiyet belgesi almış olanların Kanun kapsamına giren üreticilere ait ürünleri, kesinti yapılmaması için kendi adlarına sattıklarının tespit edilmesi halinde, bu kişiler hakkında 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun ilgili maddelerine göre işlem yapılmak üzere suç duyurusunda bulunulmaktadır.