Emeklilikte Son 3,5 Yıl Niçin Önemli,Hangi kurumdan emekli olacaksınız? İşte en fazla merak edilen sorular ve cevapları...
Hangi sigortalılık türünden emekli olabileceğimin hesabı nasıl yapılır? Son 3,5 yılda farklı sigorta kollarına tabi süreler eşit ise hangi sigorta kolundan emekli olunur?
5510 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten önce sigortalı veya iştirakçi olup, bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten sonra aylık talebinde bulunanlardan, farklı sosyal güvenlik kurumlarına ya da bu Kanunda belirtilen sigortalılık hallerinden birden fazlasına tabi olanlara aylık bağlanmasına esas alınacak kanun, bu Kanunla mülga 2829 sayılı Kanun hükümleridir. Yaşlılık aylıklarında son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde en fazla hizmetin geçtiği sigortalılık hali, hizmetlerin eşit olması halinde ise son sigortalılık hali esas alınır.
Bu husus; 1 Ekim 2008’den önce sigortalı olanlar için 2829 sayılı Sosyal Güvenlik Kurumlarına Tabi Olarak Geçen Hizmetlerin Birleştirilmesi Hakkında Yasa’yla düzenlenmiştir. Buna göre; 1 Ekim 2008’den önce sigortalı olan bir kimsenin memur mu, SSK’lı mı yoksa Bağ-Kur’lu olarak mı emekli olacağına, son yedi yıl içerisindeki çalışmalarına bakarak karar verilir. Ancak 5510 sayılı SSGSS yasası ile bu durum değişmiş olup 1 Ekim 2008’den sonra sigortalı olanların emekliliği için kişinin tüm çalışma hayatı boyunca en fazla hangi statüde (memur, işçi, esnaf) çalıştığına bakılacak. Bu yazımızda 2829 sayılı yasada belirtilen kaideler izah edilecektir.
Emeklilik aylığı nasıl bağlanacak?
Zaman içerisinde iş ve çalışma durumlarında değişiklik olanlar birden fazla sosyal güvenlik kurumuyla muhatap olma durumunda kalmaktadırlar. Bu durumda olanların emeklilik aylığını bağlayacak kurumun tesbiti 2829 sayılı yasaya göre yapılmaktadır. Buna göre; birleştirilmiş hizmet süreleri toplamı üzerinden ilgililere aylığı bağlayıp ödeyecek kurumun tayininde, sigortalıların emeklilik tarihinden geriye son yedi yıllık fiili hizmet süresi olan (360x7=2520 gün) esas alınır. Fiili hizmet süresindeki son yedi yıldaki sürenin durumuna göre iki farklı şekilde tesbit edilir.
1- Son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde fiili hizmet süresi fazla olan yasaca, aylık bağlanır.
Örneğin: son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde sadece iki kurumda çalışmışsa 1261 gün (3,5 yılı aşan ) hizmetin bulunduğu yasaya göre, üç yasada çalışmışsa en fazla hizmetin bulunduğu yasaya göre hesaplanır.
2- Son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde hizmet sürelerinin eşit olması halinde ise eşit hizmet sürelerinden sonuncusunun tabi olduğu yasaya göre aylık bağlanır ve ödenir.
Örneğin: son yedi yıllık fiili hizmet süresi içinde önce Bağ-Kur’lu olarak 1260 gün sonra SSK’lı olarak 1260 gün çalışan sigortalıya SSK şartlarına göre aylık bağlanır.
Fiili hizmet süresinde askerlik borçlanması dikkate alınır mı?
Kanuna göre son yedi yıllık fiili hizmet süresi olarak değerlendirilen süre sigortalının bilfiil çalıştığı süredir. Bu sürenin hesabında askerlik borçlanması, yurtdışı borçlanması gibi süreler söz konusu yedi yıllık süre içinde ise dikkate alınır. Diğer türlü alınmaz. Çünkü borçlanma ile borçlanma yapılan süreler satın alınır. Örneğin 1980 yılında askerlik yapan kişi borçlanma yapması durumunda 1980 yılındaki askerlikte geçen süreyi satın almış olur. Bu sebeple tekrar etmek gerekirse eğer bu süre son yedi yıllık süre içinde değilse dikkate alınmaz.
Diğer kurumlarda geçen hizmetler nasıl birleştirilir?
Artık kurumlar Sosyal Güvenlik Kurumu çatısı altında toplandığı için birleştirme için sigortalı veya hak sahiplerinin ilgili Sosyal Güvenlik İl Müdürlüğü/ Merkezlerine yazılı olarak hizmet birleştirmesi konusunda müracaatında bulunması gerekmektedir.
Birleştirilecek süreler hangileridir?
Hizmet birleştirmesinde sadece; SSK’lı (4/a’lı), Bağ-Kur’lu (4/b’li), T.C. Emekli Sandık’lı (4/c’li) ve 506 sayılı Sosyal Sigortalar Yasası’nın Geçici 20. Maddesi’ne göre kurulan emekli sandıklarına bağlı olarak geçirilen süreler aynı tarihlere rastlamamak aylık bağlanmasına hak kazanıldığında birleştirilecektir.
• Hizmet süreleri toplamının aylık, (emeklilik, malullük, yaşlılık veya ölüm aylığını) bağlanmasına yeterli olmaması halinde, hizmetler birleştirilmeyecektir.
• Hizmetlerin birleştirilmesinde, 1 ay, 30 gün sayılır.
• Borçlanma kanunlarına göre borçlanılan ve primi ödenen süreler, askerlik borçlanması süreleri, grev ve lokavtta geçen ve borçlanılan süreler, yurtdışındaki hizmetlerin değerlendirilmesi suretiyle borçlanılan süreler de hizmet birleştirmesinde dikkate alınmaktadır.
• Hizmet birleştirmesi sonucu T.C. Emekli Sandığı’na tabi olarak geçen hizmetler dikkate alınarak SSK tarafından bağlanacak aylıklarda, T.C. Emekli Sandığı’nca bildirilen fiili hizmet zammı sürelerinin prim ödeme gün sayısına ve ayrıca sigortalılık süresine eklenmesini kararlaştırmıştır.
Hizmet birleştirilmesi zorunlu mudur?
Daha önce belirttiğimiz üzere; hizmet birleştirilmesi emeklilik için gereken gün ve hizmet süresinin ikmal edilmesi maksadıyla yapılır. Ancak kişinin sadece bir kurumdan emekli olabilecekken örneğin SSK’dan emeklilik şartları sağlamışken sırf son yedi yıldaki Bağ-Kur sigortalılıktaki fazlalılık nedeniyle emekliliğin geciktirilmesi haksızlıktır. Bu konuda Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun “2829 sayılı yasanın amacının hiçbir kurumdaki hizmeti aylık bağlanmasına yeterli olmayan sigortalı ve hak sahiplerine aylık bağlanmasını sağlamak” olduğunun ve “2829 sayılı yasadan yararlanabilmek için kişiyi tüm sosyal güvenlik kurumlarına tabi hizmet sürelerini birleştirmeye zorlamanın sosyal güvenlik sistemi ve yasanın amacı ile bağdaşmadığının” vurgulandığı 2002/21-132 Esas ve 2002/139 no’lu kararı güzel bir emsal karardır.