Bir tanıdığım nikahsız olarak birisiyle yaşıyor. Buna rağmen anne babasından kalan yetim aylığı alabilir mi?
Mevcut mevzuata göre her iki tarafın nikahsız olarak birlikte yaşaması suç oluşturmuyor. Nikahsız yaşamanın sosyal güvenlik açısından genel olarak bir mahzuru bulunmamaktadır. Özel olarak ise boşandığı eşle birlikte yaşamanın tespiti halinde alınan yetim maaşı kesilmektedir. Bu durumda tanıdığınızın maaşı kesilmeyecektir.
Yani, 5510 sayılı Kanunun 56 ncı maddesi eşinden boşandığı halde eski eşiyle fiilen birlikte yaşamayı cezalandırıyor ve aldıkları gelir veya aylığı kesiyor. Aynı kişi, nikahsız olarak başka birisiyle fiilen birlikte yaşamakta ise aylıklarını kesmiyor. Bu durum kendi içerisinde ciddi bir çelişki barındırıyor. Yine aynı durum ölen kişinin eşinin başka biriyle nikahsız yaşması halinde de geçerlidir.
Nikahsız olarak eski kocalarıyla yaşayanlarla ilgili SGK'nın çelişkisi
5510 sayılı Kanunun 56 ncı maddesi eşinden boşandığı halde eski eşiyle fiilen birlikte yaşamayı cezalandırıyor ve aldıkları gelir veya aylığı kesiyor. Aynı kişi, nikahsız olarak başka birisiyle fiilen birlikte yaşamakta ise aylıkları kesilecekler kapsamında değil. Bu durum kendi içerisinde ciddi bir çelişki barındırıyor.
Diğer bir çelişki ise eşinden boşandığı halde fiilen birlikte yaşayanların gelir ve aylıklarının kesildiği halde eşlerinin ölmesi halinde emekli aylığından yararlandırılmamasıdır. Yasada ciddi bir boşluk olduğunda kuşku bulunmamaktadır. Herşeyden önce fiilen birlikte yaşamaktan ne anlaşılmalıdır? Bunun tespiti nasıl yapılacaktır. Eski eşin çok kısa süreliğine çocuklarını görmek için eve gitmesi ve kalması fiilen birlikte yaşamak mıdır? Eski eş hastalanmışsa ve bakacak kimsesi yoksa buna bakmak için eve gitmek fiilen birlikte yaşamak mıdır? Gibi bir çok soruyu çoğaltmak mümkündür.
Kanunun 56 ncı maddesinde; "Eşinden boşandığı halde, boşandığı eşiyle fiilen birlikte yaşadığı belirlenen eş ve çocukların, bağlanmış olan gelir ve aylıkları kesilir. Bu kişilere ödenmiş olan tutarlar, 96 ncı madde hükümlerine göre geri alınır."ifadesi oldukça müphemdir ve ciddi boşluklar taşımaktadır. Bu maddenin uygulanmasından sonuca ulaşmak mümkün değildir. Öncelikle bir karar vermemiz gerekiyor. Biz nikahsız birlikte yaşamaya mı karşıyız? Yoksa eski eşle nikahsız yaşamaya mı karşıyız? Fiilen yaşamanın çerçevesi nedir? Adam iki katlı evin alt katında kadında üst katında oturuyorsa fiilen yaşamayı nasıl tespit edeceksiniz?
Eş öldükten sonra nikahsız yaşamak maaş almaya engel değildir
Ölen sigortalının dul eşinin ölüm aylığı alabilmesi için sonradan evlenmemesi gerekir. Eşin evlenmesi durumunda hak sahibi olma niteliği ortadan kalktığı için ölüm aylığı kesilir. Nasıl ki; sigortalının sağlığında dinî nikâhlı olması kişiyi hak sahibi yapmaz ise resmî nikâhlı eşin ölümü sonrası bir başka kişiyle dinî nikâhla yaşamak da kişiyi hak sahibi niteliği dışına çıkarmaz. Örneğin; eşin ölümü sonrası SGK tarafından maaş bağlanan kişi daha sonra resmî nikâh olmaksınız bir başkasıyla yaşamaya başlasa da maaşı kesilmez. Ancak bu durumun yasal olsa bile ahlaki olmadığını, olayın kul hakkı ve devlet malı ile ilintili olduğunu belirtelim. Bunun dışında, sigortalının dul eşlerinin ölüm aylığına hak kazanabilmeleri için başka bir şart aranmamaktadır.
Ölen sigortalının dul eşinin sigortalı olarak çalışması ya da SGK'dan gelir veya aylık alması ölüm aylığı bağlanmasına engel değildir. Kanunun aradığı tek şart eşin dul olma halinin devam etmesi yani sonradan evlenmemesi bir anlamda ölen eski eşe manevi sadakat göstermesidir. Okurumuz boşanma davası açtığı eşi vefat ettiği tarihte halen resmî olarak eş sayıldığından boşanma davası açmış olsa dahi ölen eşinden dolayı maaş alabileceği gibi Medeni Kanunda belirtilen oranlarda ölenin mirasından da pay alacaktır.
Yine bekar olan kız yetimlerin başka birisiyle nikahsız olarak yaşamaları halinde de yetim maaşı kesilmeyecektir.
Sonuç olarak, bizim Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığına önerimiz, öncelikle uygulamayı ve yaşanan sıkıntıları masaya yatırarak yasal boşlukları gözden geçirerek yeni bir düzenleme yapmasıdır. Aksi takdirde tartışmaları ve gazete manşetlerine ahlaksızları yakaladım haberlerini bol bol attırmaktaktan öteye geçemeyiz. Artık, insanların vicdanlarından ve ihbarlardan medet ummayı bırakmanın zamanı geldi de geçiyor diye düşünüyoruz. Bizden hatırlatması.