Yurtdışında çalışan kişilerin sosyal güvenlik ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla kullanılan iki mekanizma var. Birincisi, ikili sosyal güvenlik sözleşmeleri. Türkiye'nin 27 ülkeyle ikili sosyal güvenlik sözleşmesi bulunmaktadır. İkili sosyal güvenlik sözleşmesi bulunan bir ülkede çalışan kişi emekli olduğunda emekli aylığını Türkiye'den alabilmekte veya bir süre sözleşmeli ülkede çalıştıktan sonra bu çalışmasını Türkiye'de tamamlayabilmektedir.
Yurtdışı borçlanması
Yurtdışında yaşayanlar için diğer mekanizma yurtdışı borçlanması. Bu kapsamda belirli şartlar dahilinde yurtdışında geçirdiği süreleri borçlanan vatandaşlarımız aylık bağlanma hakkını elde edebilirler. İkili sosyal güvenlik sözleşmesi olan ülkelerde çalışan kişiler yurtdışı borçlanması yaparak bir de Türkiye'den aylık alabilmekte, sözleşmesiz ülkelerde çalışan vatandaşlarımız ise yurtdışı borçlanması ile sosyal güvenlik hakkına kavuşmaktadırlar.
Kimler borçlanabilir?
Türk vatandaşları ile doğumla Türk vatandaşı olup da çıkma izni alarak Türk vatandaşlığını kaybedenler, yani mavi kartlılar, yurtdışında 18 yaşını doldurduktan sonra, Türk vatandaşı iken geçen ve belgelendirilen sigortalılık süreleri ve bu sürelerin arasında veya sonunda her birinde bir yıla kadar olan işsizlik süreleri ile yurtdışında ev kadını olarak geçen sürelerini borçlanabilirler.
Yurtdışı borçlanması kapsamında borçlanılabilecek süreler için bazı şartlar söz konusudur. Yurtdışında geçen bütün sürelerin borçlanılması mümkün değildir. Borçlanılabilecek süreleri şu şekilde sıralamak mümkün:
- 18 yaşından sonra yurtdışında geçen süreler.
- Yalnızca Türk vatandaşı olarak geçirilen süreler.
- Yurtdışında sigortalı çalışılan süreler.
- Yurtdışında çalışılmış sürelerin sonunda sosyal güvenlik kuruluşlarına prim ödenmemiş en fazla bir yıllık işsizlik süreleri.
- Kadın sigortalıların ev kadını olarak geçirdikleri süreler.
Borçlanma nasıl yapılır?
Yurtdışı borçlanması yapabilmek için Türk vatandaşı veya mavi kartlı olmak, borçlanma kapsamındaki süreleri belgelendirmek ve yazılı istekte bulunmak şarttır. Yani bu koşulları sağlayan kişiler, yurtdışında geçirdikleri süreleri belgelendirerek SGK'ya yazılı olarak başvurmak zorunda.
En az 12.8 TL ödenmeli
Yurtdışı borçlanmasının ne kadar tutacağı borçlanılacak gün sayısına göre belirlenmektedir. Buna göre; 2015 yılının ilk altı ayında yurtdışı borçlanması yapacak kişiler, borçlanacakları her bir gün için en düşük 12.82 TL en fazla ise 260.33 TL ödemek durumunda. Bu kapsamda 25 yıl borçlanma yapacak bir kişi 115.380 TL, 20 yıl borçlanma yapacaklar ise 92.304 TL ödeyecektir. 1 Temmuz 2015'ten itibaren ise borçlanma yapılacak her bir gün için ödenebilecek en düşük miktar 13.58 TL'ye yükselecektir. Dolayısıyla yurtdışı borçlanması yapmayı düşünenlerin acele etmesinde fayda var.
SGK kaydı statüyü belirler
Yurtdışı borçlanması yapan kişinin borçlandığı süreler, bu kişinin Türkiye'de daha önce sigortalılığı varsa borçlanma tarihindeki en son sigortalılık statüsüne eklenir. Borçlanmadan önce 4/a'lı olan kişinin borçlandığı süreler 4/a'lı olarak değerlendirilir. Borçlanma öncesinde Türkiye'de sigortalılığı yoksa borçlanılan süreler 4/b'li olarak değerlendirilir.