Akademisyenler kamudaki emeklilik haklarını kaybetmeden daha iyi ücretle özel üniversitelere geçme arayışında. Vakıf üniversitelerine geçişte kamudaki emeklilik haklarını kaybedenler önemli kayıplara uğruyor. Hak kaybını önlemek için emeklilik tarihinden önceki son 7 yılın bin 261 gününde yani yarıdan bir fazlasında devlet üniversitelerinde çalışmak gerekiyor.
Türkiye'de halen 112'si devlet, 68'i vakıf olmak üzere 180 üniversite bulunuyor. Geçen hafta TBMM'ye sunulan yasa tasarısıyla 10 devlet üniversitesi ikiye bölünecek, 3'ü devlet ve 2'si vakıf üniversitesi olmak üzere 15 yeni üniversite açılacak.
Böylece üniversitelerin sayısı 195'e çıkacak. Üniversite sayıları hızla artarken öğretim üyesi sayısındaki artış yetersiz kalıyor.
Habertürk'ten Ahmet Kıvanç ile Tahsin Akça'nın haberlerine göre, özellikle büyük kentler dışındaki yeni devlet üniversiteleri ile vakıf üniversiteleri öğretim üyesi sıkıntısı yaşıyor. Vakıf üniversiteleri, akademisyen ihtiyaçlarını emekli öğretim üyelerinden veya devlet üniversitelerinden transfer ederek karşılamaya çalışıyor.
PRİMİ TAVANDAN YATIRMAK KAYBI AZALTIR AMA
Vakıf üniversitelerinden daha yüksek maaşla çalışma teklifi alan devlet üniversitelerindeki öğretim üyeleri, teklifi kabul etme konusunda ikilem yaşıyor. Devletten ayrılırsa daha yüksek emekli aylığı avantajını kaybetme riski, akademisyenleri haklı olarak düşündürüyor.
Emekliliği hak etmeden devlet üniversitesini bırakıp vakıf üniversitesine geçenler 4/a (SSK) statüsünde çalışmak zorundalar. 4/a statüsünden emekli olduklarında kamudaki emekli aylıklarına göre önemli kayıplar söz konusu. Devlet üniversitesinde iki yıl makam ve görev tazminatı gerektiren görevde çalışanlar, emekli aylığıyla birlikte ömür boyu bu tazminatları almaya hak kazanıyor. 4/a'lılar ise yatırdıkları prim ne kadar ise o prim üzerinden emekli aylığı alabiliyor.
Emekliliği hak etmeden devlet üniversitesinden vakıf üniversitesine geçenlerin hak kaybına uğramaması için bazı yollar da yok değil. Örneğin, emeklilik yaşını doldurdukları tarih itibarıyla son 7 yılın yarıdan fazlasını kamuda geçirenler, hak kaybı yaşamadan vakıf üniversitelerine gidebilir. Yasa, son 7 yılda en çok hangi statüde çalışılmışsa o statüde emekli aylığı bağlanmasını öngörüyor. 7 yılın bin 261 gününün (3.5 yıl) blok olarak devlet üniversitesinde geçmesi zorunluluğu da bulunmuyor. Vakıf üniversitesine geçenlerin emekli aylığının düşmemesi için bir başka yol da primin tavandan yatırılması. Prime esas kazanç asgari ücret (2 bin 29.50 TL) ile asgari ücretin 7.5 katı (15 bin 221.25 TL) arasında değişiyor. Kamuda 15-20 yıl çalıştıktan sonra tavandan prim yatırarak emekli olanlar ilk başta belki devlet üniversitesinde kalan emsallerinden de yüksek emekli aylığı alabilirler. Bu açıdan, ilk bakışta cazip görünebilir. Ancak, 4/a statüsündekilerin emekli aylıkları ilerleyen yıllarda sadece enflasyon oranında artırılır.
Kamudan emekli olanların emekli aylıkları ise memur sendikaları ile hükümet arasında toplu görüşme pazarlığı sonucunda artırılan memur maaşlarına paralel artar. Dolayısıyla, kamudan emekli olanlar, enflasyonun yanı sıra emeklilik dönemlerinde ülke ekonomisinde yaşanan refah artışından pay alırken 4/a statüsünde emekli olanlar refah artışından pay alamaz. Bu nedenle, başlangıçta yüksek görünen emekli aylığının alım gücü zamanla azalır.
2008 SONRASINDA İŞE BAŞLAYANIN AVANTAJI YOK
Devlet üniversitelerinden emekli olanlara ilişkin anlattığımız avantajların tamamı, 1 Ekim 2008 tarihinden önce kamuda çalışmaya başlayanlar için geçerli. Kamuda ilk defa çalışmaya 1 Ekim 2008 tarihinden sonra başlayanların ise 4/a statüsünde çalışanlardan hiçbir farkları yok. Bunlar Emekli Sandığı Kanunu'nun avantajlarından yararlanamayacaklar. Prime esas kazançları ne ise onun üzerinden emekli aylığına hak kazanacaklar.
EMEKLİ İKRAMİYESİ İÇİN 15 YIL ÇALIŞMAK ZORUNLU
Kamudan özel sektöre geçen akademisyenleri düşündüren bir diğer konu da emekli ikramiyeleri. Kamudaki çalışmalardan dolayı emekli ikramiyesine hak kazanabilmek için 15 yıl hizmetin bulunması gerekiyor. Örneğin, 2000 yılında üniversitede çalışmaya başlayan bir akademisyen 2016 yılında özel sektöre geçerse, ikramiyesini, emekli olacağı tarihte alır. İkramiye, emeklilik tarihindeki memur maaş katsayısına göre hesaplanır. Kamudaki hizmet süresi 15 yılı doldurmadan ayrılanlar ikramiye alamaz.
30 YIL SINIRININ KALKMASI AKADEMİSYENLERE YARADI
Anayasa Mahkemesi'nin (AYM) iptal kararı sonucu Emekli Sandığı Kanunu'nda yer alan emekli ikramiyesinde 30 yıl sınırının kalkmasından en çok yararlanan kesimin başında üniversite öğretim üyeleri geliyor. Emeklilik yaş haddi olan 67 yaşına kadar çalışabildikleri için (yeni kurulan üniversiteler yönünden 72 yaşa kadar) hizmet süreleri 45 yıla kadar ulaşan öğretim üyeleri, eskiden sadece 30 yıla kadar emekli ikramiyesi alırken, AYM kararı sonrası çalıştıkları sürenin tamamı için ikramiye alabiliyorlar.
DEVLETTE EMEKLİ OLUP VAKIF ÜNİVERSİTELERİNE GEÇENLERE ÇİFT MAAŞ
Devlet üniversitesinde emekli olduktan sonra vakıf üniversitesine geçen akademisyenler, emekli aylıkları kesilmeden çalışabilirler. Emekli öğretim üyelerinin aylıkları, devlet üniversitelerinde sadece ücret karşılığı ders verildiğinde kesilmez.
AYLIK BAĞLAMA ORANI YÜZDE 50'YE DÜŞTÜ
Burada bir ayrıntıya dikkat çekmek gerekir. 2008'den önce işe başlayan akademisyenlerin çalışırken ellerine geçen ücretlerin önemli bir kısmı emekli keseneğinde dikkate alınmıyor. 2008'den sonra işe başlayanların ise aldıkları ücretlerin tamamı prime esas kazanca dahil ediliyor. Diğer taraftan, aylık bağlama oranları ve güncelleme katsayısındaki farklılıklar da 1 Ekim 2008'den sonra işe başlayan akademisyenler açısından büyük dezavantaj oluşturuyor. Örneğin, Emekli Sandığı Kanunu'na tabi olarak 25 yıl çalışanlarda aylık bağlama oranı yüzde 75 iken, 1 Ekim 2008'den sonra işe başlayanlarda bu oran yüzde 50 olarak uygulanıyor.
KAMUDAN ÖNCE YEDEK SUBAYLIK YAPANLARIN AVANTAJI
Üniversitede çalışmaya 1 Ekim 2008'den sonra başlayan akademisyenler eğer bu tarihten önce yedek subay olarak askerlik yapmışlarsa Emekli Sandığı Kanunu'nun sağladığı haklardan yararlanırlar. Bunun için intibaklarını yaptırmaları gerekir.
DEVLET ÜNİVERSİTESİNE GERİ DÖNENİN BİR KAYBI OLMAZ
Devlet üniversitesinden ayrılıp vakıf üniversitesine geçenlerin ileride tekrar devlet üniversitesine dönmesi de mümkün bulunuyor. Bu durumda emeklilik sırasında hak kaybı yaşanmaz. Ancak, dönebilmek için devlet üniversitesinde boş kadro bulmak gerekiyor.